Kripto

Alım-Satım

Kripto para birimlerine yatırım yapmaya başlayan kurum sayısının giderek daha da artmasıyla birlikte, daha fazla kullanıcının kriptoya ilgi duymaya başlaması da kaçınılmaz olmuştur. Kripto para yatırımlarına/işlemlerine giriş yapmak isteyen kullanıcılar, işlem yapmaya geçmeden önce genellikle temel bilgileri edinmek ve nasıl kripto para alıp satabileceğini öğrenmek ister.

Spot işlemler, kripto para alım-satım işlemlerinin en temel ve basit yöntemidir. Yeni yatırımcılar kripto para alım-satım maceralarına genellikle spot piyasalarında vakit geçirerek başlamaktadır. Kripto yatırımları tipik olarak bir kripto parayı uzun süreler elde tutmayı ifade ederken, spot işlemler kısa vadeli düzenli kazançlar elde edebilmek amacıyla bir dizi kripto para birimini alma ve satma eylemlerini kapsar.

Bu makalemizde spot işlemlere dair önemli konuları A’dan Z’ye ele alacağız.

Spot işlemler, alım-satım işlemine konu olan kripto paranın anında teslim edilmesi niyetiyle, bir kripto paranın mevcut piyasa fiyatından (Spot fiyat olarak da bilinir) alınmasını veya satılmasını ifade eder. Bu bağlamda “teslim”, alıcı ve satıcının işlem kapsamındaki taahhütlerini yerine getirmesini ifade eder. Diğer bir deyişle, alıcı ödemeyi, satıcı ise işleme konu kripto parayı sunar.

Spot kullanıcıları genellikle ellerindeki parayla mevcut piyasa fiyatından kripto para satın alırlar ve bu kripto varlıklarını fiyatının yükselmesi umuduyla bir süre ellerinde tutarlar. Elbette amaç, daha sonra bu kripto parayı satarak kâr elde edebilmektir. Spot işlemler, düşük alış-satış farklarıyla ve bitiş tarihi olmadan kısa vadeli pozisyonlar açmaya olanak tanıması nedeniyle yatırımcılar arasında oldukça popülerdir.

Spot yatırımcıları kripto para spot piyasasında

 Bu tür bir pozisyon için yatırımcılar, bir kripto para varlığını satıp fiyatı düştüğünde tekrar satın alırlar.

Satın alınan ve satılan gerçek kripto paraların sahipliğini elde etmek, kripto para fark sözleşmeleri (CFD) gibi vadeli işlemler yapmaktan farklıdır. Örneğin CFD’de, alım-satımı yapılan varlık yalnızca ilgili kripto para biriminin fiyatını takip eder ve yatırımcılara söz konusu kripto paranın sahipliği verilmez.

Kripto Para Spot İşlemleri Hakkında Detaylı Bilgiler

Spot fiyat, belirli bir varlığın anlık olarak alımında veya satımında geçerli mevcut piyasa fiyatını ifade eder.

İşlem çiftleri, birini satıp diğerini alabileceğiniz varlık çiftlerini belirtir. Kripto para spot piyasasında iki ana işlem çifti türü vardır: kripto-itibari para çiftleri (ör. ETH/USD) ve kripto-kripto çiftleri (ör. ETH/USDT).

, yatırımcılara belirli bir piyasanın derinliği hakkında bilgi verir.

 Emir defteri, belirli bir kripto para birimi için açık durumdaki alış ve satış emirlerinin gerçek zamanlı listesini gösterir. Emir defterinin iki tarafı bulunur:

Açık emirler, henüz gerçekleşmemiş emirleri ifade eder.

Kripto para spot piyasasında verilebilecek farklı emir türleri vardır.

Bu emir türü, yatırımcıların önceden spot işlemler hazırlamasına olanak tanır. Kullanıcılar, bir kripto parayı almayı veya satmayı istedikleri fiyatı belirleyebilir; bu fiyat limit fiyatı olarak bilinir. Piyasa fiyatı bu fiyata ulaştığında, yatırımcı tarafından belirtilen koşullu sözleşmeler aracılığıyla yatırımcının emrinin gerçekleşmesi mümkün olur.

Piyasa emri, mevcut piyasa fiyatlarından anında gerçekleşir. Bu emir türü, alım-satım emirlerini olabildiğince hızlı şekilde tamamlamak isteyen yatırımcılar tarafından kullanılmaktadır. Spot yatırımcıları, fiyat girmek zorunda olmadan bu emri kolaylıkla verebilir. Bir piyasa emri gerçekleştiğinde, yatırımcı mevcut en iyi spot fiyattan anında varlık satın alabilir veya varlıklarını satabilir.

Özellikle de kripto paraların dalgalı piyasa koşulları düşünüldüğünde, emir gerçekleşirken piyasa fiyatının değişmeyeceğinin garantisi yoktur.

Yatırımcılar verdikleri emirlerin türünü takip etmek için işlem geçmişine göz atabilirler.

Piyasa Yapıcı ve Alıcı Ücretleri Nedir?

Çoğu borsa, her spot işlem emri için işlem ücreti tahsil eder. 

Ödenecek ücret miktarı, yatırımcının 

Alıcılar, emir defterinden likidite alan yatırımcılardır. Piyasa emri veren bir kullanıcı alıcı olarak nitelendirilir. Emri mevcut bir alış veya satış teklifiyle anında eşleşen bir yatırımcı, alıcı ücreti ödemekle yükümlü olur.

Piyasa yapıcı, emir defterinin piyasa derinliğini artırarak piyasaya likidite sağlayan bir yatırımcıdır. Piyasa yapıcı ücreti, baştan limit emri içerecek şekilde verilen işlem emirleri için uygulanır.

Ancak her limit emri için piyasa yapıcı ücreti tahsil edilmez. Örneğin, bir yatırımcı bir emirle anında eşleştiğinde piyasa yapıcı ücreti yerine alıcı ücretine tabi olabilir. Piyasa yapıcı ücreti alınmasını sağlamak amacıyla bu yatırımcı, emir koşulları karşılandığında bile anında bir emirle eşleşmemek için limit emri verebilir.

Spot İşlemler ile Marjin İşlemleri Arasındaki Farklar

Spot işlemlerde yatırımcılar, sahip oldukları mevcut anaparayla kripto para satın alır ve işlem gerçekleştikten sonra varlığın tam sahipliğini elde eder. 

 kripto para satın alımını tamamlamak için bir üçüncü taraftan anapara borç alırlar. Bu sayede marjin yatırımcıları, daha büyük miktarlarda kripto para satın alarak veya daha büyük alım-satım pozisyonlarına girerek potansiyel olarak daha ciddi kazançlar elde edebilirler. Ancak kaybedilen marjin işlemleri zararı potansiyel olarak katlayabilir ve yatırımcı başlangıçtaki anapara tutarını aşan bir maliyetle karşılaşabilir, bu nedenle bu işlem türü daha riskli olarak değerlendirilmektir.

Ayrıca marjin yatırımcıları, varlıklarının satılmasına neden olabilecek bir marjin çağrısı almayı önlemek için sürekli olarak marjin gerekliliklerini karşılamak zorundadır. Bu nedenle işlemlerini her dakika takip etmek durumunda kalırlar. Bir diğer fark ise marjin kredisi maliyetinin zamanla birikip katlanabilmesidir. Ki bu da marjin yatırımcılarını, spot işlemlere kıyasla çoğu zaman daha kısa zaman dilimlerinde işlem yapmaya itmektedir.

Spot İşlemler ile Vadeli İşlemler Arasındaki Farklar

Spot işlemlerde kripto paralar anında teslim mantığıyla satın alınır ve işlem sonucunda spot yatırımcıları dayanak varlığın sahibi olur. Daha sonra yatırımcılar, kâr almaya girişmeden önce genellikle kripto paranın fiyatının artmasını bekler.

 dayanak varlığın sahibi değildir; bu kişiler yalnızca söz konusu kripto paranın değeri temsil eden bir sözleşmenin sahibidir.

 Vadeli işlemlerde hem alıcı hem de satıcı ileride belirli bir fiyattan belirli bir miktarda kripto para almayı-satmayı kabul eder. Daha sonra bu miktar, ileri bir tarihte işlem tamamlanana kadar sözleşmede kilitli olarak tutulur. Önceden belirlenmiş tarihte sözleşmenin vadesi dolduğunda alıcı ile satıcı uzlaşmaya varır ve ödeme işlemleri yapılır.

Spot işlemler ile vadeli işlemler arasındaki temel fark, kaldıraç kullanımı ile ilgilidir. Vadeli işlemler kaldıraç kullanımına olanak tanır, dolayısıyla vadeli işlem kullanıcıları hesap bakiyeleri düşük olsa bile büyük pozisyonlara girebilir.

Yatırımcıların ödemeleri peşin yapması nedeniyle nakit piyasaları olarak da bilinen spot piyasaları, çok çeşitli varlık sınıfları için kullanılabilir. Bunlara hisse senetleri, tahviller ve döviz (forex) piyasası dahildir. NASDAQ ve NYSE (New York Menkul Kıymetler Borsası) en popüler spot piyasalarından ikisidir.

Spot piyasasının kripto para spot işlemlerinde nasıl çalıştığını anlamak için şimdi BTC/USDT spot işlem çifti üzerinden bir örneği inceleyelim.

1.000 USDT’ye sahip A alıcısı, eş değer tutarda BTC için 42.000 $’lık birim fiyattan bir alış emri verir. A alıcısı, USDT karşılığında A alıcısının istediği fiyattan BTC teklif eden B satıcısıyla eşleştirilir. A alıcısı ile B satıcısı fiyat üzerinde anlaştığında emir hemen yürütülür ve gerçekleşir.

Spot piyasaları yatırımcıların piyasaya dair algısından sıklıkla etkilenir ve neredeyse tüm kripto para birimlerinin spot fiyatları aşırı düzeyde dalgalanma gösterir. 

anlamak spot yatırımcıları için kullanışlı bir beceridir.

Kripto para birimleri için farklı spot piyasa türleri mevcuttur. Sonraki bölümde bu piyasa türlerini ele alacağız.

Spot işlemler iki ana spot piyasa türünde yapılmaktadır: borsalar ve borsa dışı işlemler (OTC).

Borsalar, piyasa talep ve arzının toplandığı platformlardır. Borsalar, spot yatırımcılarının piyasa fiyatından hızlıca kripto para almasına veya satmasına olanak tanır. Kripto para spot piyasalarında iki farklı borsa türü mevcuttur: merkezi borsalar (CEX’ler) ve merkeziyetsiz borsalar (DEX’ler).

Spot yatırımcıları ile kripto para birimleri arasında aracı rolü oynayan 

 emanet hizmeti sunar ve alım-satımı yapılan kripto paraları yönetir. CEX’ler emir defteri de sağlar. Bu emir defterinde, satışa hazır kripto paraların miktarına ilişkin olarak spot yatırımcı bilgileri ve kripto paralara yönelik piyasa talebi gösterilir. Gösterilen bu bilgiler alım-satım işlemleri için mevcut olan piyasa likiditesini ölçmek açısından faydalıdır.

CEX’ler spot yatırımcıları için itibari para-kripto işlem çiftlerine erişim sunar. Kullanıcıların spot işlem yapmaya başlamak için hesaplarına itibari para veya kripto yatırması yeterlidir.

CEX’lere özgü belirli sorumluluklar vardır. Bunlar kısaca şöyledir:

CEX’ler kullanıcılara yukarıdaki işlev ve hizmetleri sunduğundan, bu platformlar üzerinden yapılan spot işlemler için genellikle işlem ücretleri de ödenmesi gerekir. Listeleme ve diğer alım-satım faaliyetleri için de bazı ücretler alınmaktadır. Dolayısıyla CEX’ler, yeterli işlem hacmine ve kullanıcı sayısına sahip oldukları sürece piyasa durumundan bağımsız olarak kazanç sağlayabilir.

Bu borsa türü çoğunlukla kripto para işlemleri için kullanılmaktadır. 

, CEX’lerinkine benzer işlev ve hizmetler sunar.

 Ancak aralarındaki en önemli fark, DEX’lerde işlemlerin aracı kurumlar olmadan yürütülmesidir. Alıcılarla satıcılar blok zinciri teknolojisi yoluyla eşleştirilir ve önceden belirlenmiş kurallar içeren akıllı sözleşmeler kullanılarak işlemler doğrudan yatırımcıların cüzdanından gerçekleştirilir. Kendi kendini yürüten kodlar sayesinde yatırımcılar, işlemi tamamlayacak aracı bir kurum gerekmeden alım-satımı gerçekleştirebilir. Benzer şekilde, alım-satımı yapılan kripto paranın CEX’in emanetinde tutulması gerekmez; bu sayede yatırımcılar kripto paralarının tam sahipliğini elinde bulundurur.

DEX’leri kullanırken yatırımcıların hesap oluşturması gerekmez ve KYC süreci atlanabilir. Böylece kullanıcılar daha fazla gizlilik ve özgürlük elde edebilir ve doğrudan diğer kişilerle işlem yapabilir. Ancak bunun kötü tarafı da şu: herhangi bir teknik sorun yaşanması hâlinde, KYC doğrulaması ve müşteri desteğinin olmaması yatırımcıların elini kolunu bağlayacaktır.

Bazı DEX’lerde, CEX’lerinkine benzer bir emir defteri modeli kullanılmaktadır. Bu alandaki en son gelişmelerden biri de Uniswap ile PancakeSwap’ın da kullandığı otomatik piyasa yapıcı (AMM) modelidir. 

 faydalanmak için bir formül kullanmaktadır.

Spot işlemler, her biri kendi avantajlarıyla gelen OTC işlemler veya P2P işlemleri aracılığıyla gerçekleştirilebilir.

OTC işlemler, işlemin doğrudan alıcı ile satıcı arasında gerçekleştirilmesi ve işlemleri denetleyen herhangi bir üçüncü taraf veya alım-satım platformu olmaması nedeniyle borsa dışı olarak kabul edilir. Burada alıcı ile satıcı emir defteri kullanmaz, bunun yerine her iki tarafın da uygun gördüğü bir fiyattan (piyasa fiyatının altında veya üstünde olsa bile) herhangi bir kripto paranın alım-satım işlemi gerçekleştirilebilir.

OTC işlemler aşağıdaki avantajları nedeniyle spot işlem yatırımcıları arasında oldukça popülerdir:

Emir defteri kullanımı, özellikle de düşük likiditeye sahip kripto para birimlerinde (ör. piyasa değeri küçük kripto paralar) 

 Bu da yatırımcıların, emri istedikleri fiyattan gerçekleştirememelerine yol açar. OTC işlemlerde ise emir defteri es geçilir, böylece yatırımcılar yüksek fiyat kaymasıyla karşılaşmadan alım-satım pozisyonlarını açabilir.

OTC yatırımcıları işlemlerini piyasa dışında yaptığından, normalde açık piyasada yapıldığında dalgalanmaya yol açabilecek yüksek tutarlı işlemleri böyle bir endişe duymadan gerçekleştirebilir.

Spot İşlemlerden Nasıl Kazanç Sağlanır?

Spot işlemler, kullanıcıların tokenlerini yıllarca ellerinde tutmalarına olanak tanır. Dolayısıyla çoğu yatırımcı, ortalama dolar maliyeti (DCA) stratejisiyle favori kripto paralarını almak için spot işlemleri tercih etmektedir. Elde edilen kârlar yalnızca, yatırımcı ilgili kripto parayı “taşıdığında”, yani itibari para birimlerine ya da sabit coinlere dönüştürdüğünde “gerçek” hâle gelir. Bu aşamada kripto paralar vergilendirilebilir hâle de gelir; ancak vergilendirilmeden önce süresiz olarak elde tutulabilir.

Bybit ile Spot Piyasasında Nasıl Alım-Satım Yapılır?

Bybit ile spot piyasasında alım-satım yapmayı düşünüyorsanız bu süreçte size yol gösterecek adım adım kılavuzumuzu aşağıda bulabilirsiniz.

Kripto İşlemleri İçin Spot Piyasası Nedir?

Kripto ve alım-satım işlemlerine dair merak ettikleriniz bir tık uzağınızda